خصوصیات آب های زیر زمینی

خصوصیات آب های زیر زمینی

آب های زیر زمینی

هنگامی که باران می بارد مقدار بسیاری از آن به داخل زمین فرو می رود که پس از جمع شدن در یک محل منبع اصلی آب های زیر زمینی را تشکیل می دهد .

آب های زیر زمینی یزرگترین منبع آب های شیرین بشر هستند و ازاین نظر اهمیت فراونی دارند .امروزه بهره برداری از آب های زیر زمینی برای مصارف مختلف رشد زیادی داشته که می تواند خطری جدی برای زمین باشد .استفاده از آب های زیر زمینی به روش حفر رقنات از ابداعات ایرانیان باستان است که در عصر خود از شاهکارهای مهندسی جهان به شمار می رود زیرا آن ها با حفرقنات و انتقال آب به سطح زمین مناطق خشک را به شهرها و روستا های آباد تبدیل کردند .

منشاء آب های زیر زمینی

بارش برف و باران منشاء اصلی آب های زیر زمینی است که مقدار نفوذ آن ها به داخل زمین به عواملی مختلفی بستگی دارد .از جمله شیب ، جنس زمین ، وجود پوشش گیاهی و نظایر آن بستگی دارد .بخش دیگری از آب های زیر زمینی منشاء داخلی دارند .برای مثال در نواحی آتش فشانی ، آب های زیر زمینی از سرد شدن بخار آب ماگما پدید می آیند .این آب ها غالبا حاوی مقدار زیادی املاح و مواد معدنی هستند .گاهی نیز آب دریا هم زمان با عمل رسوب گذاری در منافذ و لابه لای مواد رسوبی محبوس می شود .این قبیل آب های شور در بسیاری از منابع نفتی و همراه آن یافت می شوند .آب های که منشاء آن ها از داخل زمین است ، چون وارد چرخه ی آب در طبیعت نشده اند از کیفیت خوبی برخودار نیستند .

چگونگی تجمع آب های زیرزمینی

آب های سطحی براثر نیروی ثقل به داخل زمین نفوذ می کنند و فضای بین خلل و فرج سنگ ها را پر می کنند .این خلل و فرج اغلب کوچک و در ارتباط باهم هستند .این آب ها آن قدر در داخل زمین فرو می روند تا به یک لایه نفوذ ناپذیر برسند و پس از پرکردن تمام فضای الی اطراف خود در آن جا جمع می شوند .گاهی نیز ممکن است آب های فرورو در غارهای آهکی زیرزمین جمع می شوند .

نفوذپذیری سنگ ها

اصولا وجود منابع آب های زیرزمینی در یک منطقه به نفوذ پذیری زمین های آن ناحیه یستگی دارد .زمین های شنی و آبرفتی بسیار نفوذپذیر هستند و آب به راحتی از آنها عبور می کند .اما زمین های که سنگ های متراکم آذرین – رسوبی – و دگرگونی تشکیل شده اند نفوذ ناپذیر هستند . 

نفوذ پذیری عبارت است از توانایی سنگ در انتقال آب یا مایعات دیگر که به تخلخل سنگ و بزرگی فضای بین ذرات آن بستگی دارد .                                                                       تخلیل نیز عبارت است از درصد فضای خالی سنگ نسب به کل حجم آن

از لحاظ نحوه ی تخلخل در سنگ آن را به دو نوع تخلخل اولیه و تخلخل ثانویه تقسیم می کنند .تخلخل اولیه به طور هم زمان با تشکیل سنگ در آن به وجود می آید : مانند تخلخل سنگ پا .اما تخلخل ثانویه شامل درزه ها ، شکاف ها و شکستگی هایی است که پس از تشکیل سنگ در آن پدیدار می شود .اگر در سنگی که تخلخل زیاد دارد منافذ سنگ به هم راه نداشته باشند چنین سنگی نفوذ ناپذیر خواهد بود مانند رس ها که دارای تخلخلی در حدود 50 درصد هستند .رس ها به علت ساختمان خاص خود که از فلس های بسیار ریز کانی های رسی تشکیل شده تقریبا نفوذناپذیر بوده اما رسوبات شن و ماسه ای به دلیل تخلخل کم تر بسیار نفوذناپذیر هستند .

مخازن آب های زیر زمینی

با وجود آنکه در بسیاری از نقاط جهان آب آشامیدنی و کشاورزی از آب های سطح زمین مانند رودخانه تامین می شود .آب های زیرزمینی دربسیاری از مناطق دنیا از منابع مهم آبی به شمار می رود و از ارزش فراوانی برخوردار است .در سرزمین های که انسان به آب های جاری سطحی دسترسی ندارد ناگزیر از مخازن آّ های زیر زمینی استفاده می کند و به روش های مختلف آن را به سطح زمین منتقل کرده و از آن بهره برداری می کند .این منابع دارای گسترش وسیعی هیتند و از طریق نفوذ آب های سطحی به طور طبیعی تغذیه می شوند و تخلیه ی این آب نیز در اثر نیروی ثقل و راه یابی به سطح زمین یا پمپاژ از طریق چاه ها صورت می گیرد .